Cretalamna - A history of evolution

[Hieronymus]

Onder het motto van "plaats eens wat context op fossiel.net", bij deze.

Het genus Cretalamna is (was) een echte overlever. Het genus ontstond ergens op de grens tussen het boven en onder-krijt maar kende zijn grootste boom rond het Cenomaan/Turoon (zie foto 1 en 2) onder de soortnaam Cretalamna appendiculata. Deze soort begint zich echter aan een redelijk tempo in verschillende (sub?)soorten te differentiëren. Verschillende tijdperk-specifieke subsoorten zijn zo ontstaan en weer verdwenen, bijvoorbeeld C. woodwardi in het Turoon, C. pachyrhiza in het Campaniaan tot Paleoceen,... Sommige van die soorten zijn ondertussen echter sterk betwist (Is woodwardi wel een echte Cretalamna? Etc...). Een revisie is dus nodig, en wellicht is die ook al onderweg. Wat met zekerheid kan gezegd worden is dat dit genus het overleefde tot ergens in het Paleoceen (zie foto 5 & 6) waarna de typische Cretalamna vorm niet meer in de fossil-record werd teruggevonden. Niet getreurd echter, alvorens dit genus zijn laatste adem uitblies zorgde het voor enkele zeer bekende nazaten, namelijk Otodus obliquus (die uiteindelijk tot, je raadt het nooit, Mr. Megalodon schopte) en een ander doodlopend einde: Palaeocarcharodon orientalis.

Het beest heeft het ver geschopt, al is heel de historie nogal troebel (Wat met de subsoorten, wat met C. maroccana, wat met Serratolamna?)...

Meningen over het genus/aanvullingen/discussie is altijd zeer welkom.

Foto 1 & 2: Cretalamna appendiculata, turoon

Foto 3 & 4: Cretalamna appendiculata, maastrichtiaan (variëteit "lata" omwille van de brede en lagere kroon, en de bredere zijspitsen)

Foto 5 & 6: Cretalamna appendiculata, paleoceen (variëteit "pachirhyza")

Foto 7: Cretalamna maroccana

Foto 8: Palaeocarcharodon orientalis (lichtgekartelde vorm en zwaar gekartelde vorm)

Foto 9: Otodus obliquus

Foto 10: Serratolamna serrata, maastrichtiaan (gewoon omdat het zo'n tof tandje is, en ondanks het verschillende genus, er toch treffende gelijkenissen zijn met Cretalamna)

Jeroen

[Bewerkt door Hieronymus op 24-03-2011 om 13:53 NL]

[Ahuijsmans]

kijk , super, goede informatie aangaande dit geweldige dier...

Wat ik mij afvraag, naast de onduidelijkheid of sommige paleocene tandjes wel kunnen worden toegeschreven aan Cretalamna.
Zo zijn er ook laat jurrasic tandjes van betwistbare oorsprong. Is er wat bekend over de oorsprong van cretalamna?

[edit] mooi geprepped trouwens stijn. Mij lijkt dat nooit he vallen altijd uit de matrix.... [/edit]

[Bewerkt door Ahuijsmans op 24-03-2011 om 15:27 NL]

[strandjutters]

Hallo iedereen,deze tandjes uit Knokke heb ik in mijn verzameling onder de die naam.Als dit zo is moeten ze toch nog in het Eoceen hebben bestaan ook,want voor Brachycarcharias zijn ze te dik. Groetjes(Heb er nog verschillende van deze soort)

[Hieronymus]

@ Strandjutters:

De soort kwam met zekerheid voor tot in het paleoceen, misschien ook wel in het eoceen maar zover ik weet moet daar nog iets deftig wetenschappelijk over geschreven worden. Nogmaals, op basis van ex-situ vondsten kan en mag je -wetenschappelijk- geen conclusies trekken.

edit: zeker in ex-situ vindplaatsen kan de conditie van de tand (zeker van de wortel) er erg aan toe zijn, waardoor de verwarring (alsook de gelijkenissen) tussen soorten/genera alleen maar toeneemt. Als je afgesleten exemplaren van Isurolamna affinis/inflata gaat vergelijken met exemplaren van Cretalamna en met kleine Otodusjes... Dan kom je er (denk ik) vaak zeer moeilijk (tot niet) uit.


@ahuijsmans:

Er zijn verscheidene vondstvermeldingen die zeker en vast teruggaan tot en met het Albiaan, echter wijken die toch (in mijn ogen) sterk af van de typische Cretalamna appendiculata uit het Cenomaan/Turoon. Van oudere records heb ik geen idee, ik ga het eens bekijken en als ik er iets over vindt kom ik er nog op terug.

Over die onduidelijkheid: sommige soorten die, bijvoorbeeld door Herman oorspronkelijk werden toegewezen aan Cretalamna (zoals woodwardi) horen wellicht thuis in een apart (verwant) genus. Die paleocene tandjes hebben wellicht wel wat te maken met Cretalamna, maar wijken m.i. nogal sterk af van de brede vormen uit het Maastrichtiaan, en lijken meer op de smallere vormen uit het Cenomaan/Turoon (imo;-)). Verwant: allicht, maar hoe die evolutionaire stamboom dan net ineen zit en waarom sommige kenmerken verdwenen en andere kenmerken duidelijker werden op zulke relatief korte tijd...?
Het genus is ook lang een soort "vuilbakgenus" geweest, als men met een gelijkaardige lamniform uit het Krijt, dan "zal het wel een variatie van Cretalamna geweest zijn." Zo werkt het natuurlijk niet:-)

@ Stijn:

Jazeker dat is een S. serrata, gezien de relatief smalle en platte kroon, én de schijnbaar dubbele bijspits aan mesiale kant. Jammer dat de distale zijde niet bewaard is gebleven, dat had wellicht uitsluitsel gegeven.

[Bewerkt door Hieronymus op 24-03-2011 om 19:23 NL]

[Hieronymus]

@ahuisjmans:

Ik kom dus al meteen even terug op wat ik net vermeldde.
Al wat ik nu vertel komt van volgende bron:

Schmitz, L., Thies, D., & Kriwet, J. 2010. Two new lamniform sharks (Leptostyrax stuchi sp.nov and Protolamna sarstedensis sp. nov.) from the Early Cretaceous of NW Germany.

In hun discussiegedeelte schrijven ze dat de meeste lamniformes uit het vroeg-krijt niet in sedimenten gevonden worden die niét ouder zijn dan Aptiaan. Onder die soorten zit ook het genus Cretalamna. Er is slechts 1 vondstvermelding van Cretalamna die verder rijkt dan Aptiaan, en die tand werd in een groeve gevonden die naast Aptiaan ook nog Valanginiaan tot Barremiane lagen bevatte, waardoor de mogelijkheid bestaat dat die ene tand gewoon herwerkt is d.m.v. geologische processen, en dus waarschijnlijk toch uit het Aptaain stamt. Volgens dit artikel worden de oudste lamniformes trouwens traditiegewijs toegeschreven aan het genus Protolamna, en gaan die verder tot in het Valanginiaan.
Het discussiegedeelte verwijst verder naar Kriwet, 2008 voor de oprichting van de familie Eoptolamnidae, waarin naast Protolamna ook Leptostyrax en Eoptolamna een plaatsje krijgen. Wellicht licht dus de oorsprong van bijna alle lamniformes bij die vroege vormen van Protolamna, dat is alleszins wat ik begrijp uit dit recente artikel.

[Somniosus]

strandjutters schreef:
Hallo iedereen,deze tandjes uit Knokke heb ik in mijn verzameling onder de die naam.Als dit zo is moeten ze toch nog in het Eoceen hebben bestaan ook,want voor Brachycarcharias zijn ze te dik. Groetjes(Heb er nog verschillende van deze soort)

De tand op de derde foto behoort toch tot het genus Brachycarcharias.

Cretalamna komt nog voor in het Eoceen (Yperiaan van Sheppey oa). Zie het boek van Rayner et al., 2009. London Clay Fossils of Kent and Essex.

[strandjutters]

Hallo, dit is toch wel een typisch voorbeeld van Knokke.Groetjes

[Hieronymus]

@ strandjutters:
Dat is vooral een voorbeeld van een gerolde ex-situ vondst, al zijn er zeker duidelijke overeenkomsten.

Nog enkele vraagjes of stof tot nadenken:

- redenen waarom de soort in onze contreien bijvoorbeeld naar het maastrichtiaan toe steeds minder wordt gevonden...(koude, klimaat, andere toppredatoren die zijn niche innamen?)

Wat we nog hebben bijgeleerd:

- dat dit genus het in zijn herkenbare vorm tot het ypresiaan heeft volgehouden staat dus al vast (thanx Pieter), en misschien komt de soort ook voor in het ypresiaan van België ...getuige mogelijk de -zij het dubieuze(ex-situ)- vondsten van strandjutters. Als het best hier in het eoceen ooit heeft rondgezwommen zullen er vast enkele in-situ exemplaren opduiken, hetzij uit oude collecties, hetzij in toekomstige ontsluitingen.

Toevoegingen, gedachtenkronkels, zijn zeer welkom.