Commensalisme tussen foraminiferen en hoefijzerwormen in Limburgs Krijt

[hubertus68]

Beste fossiel.netters,

zoals jullie weten, onderzoek ik de graafgangen in de top van het Boven-Krijt in Limburg al een hele tijd. Ik ben meestal op zoek naar bryozoa, maar vind natuurlijk regelmatig ook overblijfsels van andere organismen: brachiopoden, serpuliden, sponzen en in dit geval ook foraminiferen.
Bij deze wou ik jullie een bijzonder fenomeen presenteren, dat men bij de speurtochten in die graafgangen regelmatig aantreft: een interactie (commensalisme) tussen twee organismen.

Het ene is een borend organisme dat fijne loodrechte kanaaltjes in de harde ondergrond (hardgrounds) boorde. Men gaat ervan uit dat het bij dit organisme om hoefijzerworm-soorten (Phoronidea) gaat. Na het boorproces vormden zij een dunne koker rond hun lichaam, die iets over de opening van het boorgat uitstak (zie illustratie).

Bij het tweede (en derde) organisme gaat het om twee soorten foraminiferen (Bdelloidina vincetownensis, Hofker en Placopsilina cenomana, d’Orbigny), die ook geisoleert voorkomen, maar opvallend vaak rond de boorgaten van het eerste organisme te vinden zijn.
Op de foto en de illustratie zien jullie dat de foraminiferen niet alleen rond het gat gegroeit zijn, maar in het midden ook iets omhoog lopen. Het lijkt een beetje op een vulkaan met uitstromend lava.
Dat de foraminiferen centraal omhoog lopen is de reden, waarom men aanneemt (bvb. Voigt, 1970) dat het organisme dat in de hardground zat door een relatief stevige koker omgeven was. Anders had deze stabiele structuur niet kunnen ontstaan.

Men neemt aan dat de twee organismen interageerden en van elkaar profiteerden (commensalisme), maar dat zij niet afhankelijk waren van elkaar, omdat zij, zoals eerder geschreven, ook geisoleert te vinden zijn.

Niet alleen het verzamelen, maar ook de verhaaltjes achter de gevonden stukken te onderzoeken maakt onze hobby zo enorm spannend. Ik vond het in ieder geval een leuk verhaaltje, om met jullie te delen.

Op de foto zien jullie trouwens de foraminifeer Placopsilina cenomana. Het stuk werd gevonden in de Meerssen member van de ENCI, Maastricht.

Beste Groeten,
Oliver

[Lugo]

Hoi Oliver,

bedankt voor dit zeer leerrijke en fascinerend verhaal over de leefwijze van deze twee diertjes.
Het getuigt ook van het knappe speurwerk van jou.

Lugo

[KoenJ]

Hoi Oliver,

Erg leuk dat je dit laat zien en het verhaal erbij vertelt!

De reden dat de foraminiferen hier groeiden was dat de kokerworm waarschijnlijk een waterstroom opwekte om voedsel te kunnen vangen. Deze waterstroom stelt de foraminiferen in staat om ook voedsel te vangen. Dit komt ook wel eens voor bij bryozoa.

[hubertus68]

KoenJ schreef:
De reden dat de foraminiferen hier groeiden was dat de kokerworm waarschijnlijk een waterstroom opwekte om voedsel te kunnen vangen. Deze waterstroom stelt de foraminiferen in staat om ook voedsel te vangen. Dit komt ook wel eens voor bij bryozoa.

Juist. De hypothese is inderdaad, dat de forams van het voedselrijkdom in de buurt van de worm profiteerden. Maar ook de uitscheidingen (faeces) van de ?worm zouden voor de forams interessant geweest zijn kunnen.

Bij bryozoa ontdekt men dergelijke fenomenen ook. De miocene bryozoa-soort Celleporaria palmata herbergde een speciale koraalsoort en leefde met deze zelfs in symbiose. Hierover kan ons lid Jeremy zeker meer vertellen.

Ook in het Limburgs Krijt vind men vorbeelden hiervoor. In de cellen van de bryozoa-soorten Onychocella cyclostoma en Onychocella subpiriformis leefde een serpulide, die alleen maar daar te vinden is: Serpula oblita (Quenstedt). Het is bewezen worden (Voigt, 1955) dat de worm (ook) de levende kolonie bevallen heeft, en niet pas post mortem. Hier een voorbeeld van Onychocella subpiriformis, die een cel toont uit die meerdere Serpula-buisjes uitsteken. In deze bewaartoestand is de serpulide nog niet gevonden worden.


Groeten,
Oliver

[Bewerkt door hubertus68 op 26-09-2017 om 08:33 NL]

[Frederik]

Zeer interessant. Met commensalisme duidt men op een samenleven waarbij één organisme duidelijke voordelen ondervindt, en de andere geen noemenswaardige nadelen, maar ook geen uitgesproken voordeel (al kan het natuurlijk ook zijn dat men dat voordeel gewoon niet erg goed begrijpt).

[Caveman]

Zeer interessant, dank jullie voor t thema!

[hubertus68]

Bedankt Mart,

bij deze nog een extra-foto van de achterzijde van Onychocella cyclostoma. Goed te zien zijn de meerdere serpuliden-buisjes in bijna iedere cel.
Interessant is dat de ontdekker van deze serpuliden-soort (Quenstedt) deze structuren als deel van de bryozoa-kolonie beschouwde. Hij creerde een eigen soortnaam voor de "bryozoa"-soort: Eschara oblita. Omdat het echter niet um structurele delen van de bryozoa gaat, en omdat de serpulide alleen maar in cellen van de boven genoemde bryozoa-soorten leefde, creerde Voigt de serpulide-soortnaam Serpula oblita.


Beste Groeten,
Oliver

[Bewerkt door hubertus68 op 26-09-2017 om 08:32 NL]

[KoenJ]

Interessant! Mooi om te zien.