Gotland-reis : 2 - 23 mei 2024

[Spongebob]

Vrijdag de 17e mei was onze blik gericht op de Hemse-formatie rondom Östergarn aan de oostkust van Gotland.
Als eerste hebben we Katthammarsvik aangedaan.

Katthammarsvik

Vlakbij de haven aan het keienstrand vonden we diverse stromatoporen. Helaas waren veel stenen weer overtrokken met een witte laag secundaire kalk waardoor de buit bescheiden bleef. Vervolgens door naar Grogarnshuvud. Daar werden we opgewacht door een koppeltje echte Gotland-schapen die ondanks de zorg voor hun lammetjes heel nieuwsgierig waren.

Gotland-schapen

Vlakbij het natuurreservaat Grogarnsberget konden we op het prachtige keienstrand fijn zoeken. Ik had me van tevoren al voorgenomen om hier speciaal te letten op een bepaalde schelp: Ilionia prisca. Dit is tot nu toe de oudstbekende cirkelschelp (behorende tot de Lucinidae).
https://academic.oup.com/zoolinnean/art ... 21/2630888

[Spongebob]

Grogarnshuvud

Al snel vonden we afdrukken van deze schelp en na enig doorzetten ook een steenkern.

Er waren veel fossielen te vinden van stromatoporen, koraal en ook resten van nautiloïden.

Dat de afstand tot Rusland niet onderschat moet worden bewees een aangespoeld buisje dat we samen met nog wat meer rommel van het strand hebben verwijderd. Opgeruimd staat netjes!

[Spongebob]

Herrvik haven

Tussendoor kwamen we langs het haventje van Herrvik en ook hier heerste weer die serene rust die we steeds ondervonden. Zal in de zomer wel anders zijn http://www.webbkameror.se/webbkameror/herrvik/index.php
.

Stromatopoor met ingegroeide solitaire koral, ooit vechtend om hun bestaan of was het een symbiose?.

Op de locaties rond Östergarn (Hemse-Fm) hadden stromatoporen (nu gezien als sponzen) verreweg de overhand. Aan het strand bij Katthammarsvik waren enkelkoralen volledig ingepakt in de stromatoporenkolonies. Soms is zo'n intergrowth van een koraal in een stromatopoor een voordeel (veilige plaats om te groeien) , maar het kan ook een strijd om het bestaan zijn geweest. Het volgende artikel begint met zo'n voorbeeld en verderop worden de afzettingen bij Kuppen beschreven:
https://figshare.com/articles/online_re ... 17938007/1
Vervolgens naar Kuppen, waarover ik in het tijdschrift 'Fossilien' een interessant (en moeilijk ) artikel had gelezen.

In de vrijgekomen profielen zie je veel stromatoporen die niet meer in hun normale levenshouding liggen als gevolg van stormen in het Siluur waarbij de riffen zijn vernield, door elkaar gehusseld en opnieuw afgezet. Erg indrukwekkend! Zoeken naar fossielen hebben we hier niet gedaan.

[Spongebob]

Op de terugweg wilden we nog langs een oude groeve bij Östergarn. Deze misten we in eerste instantie omdat we waren afgeleid door het schitterende kerkje. Bij het keren van de auto zag ik in de spiegel plotseling een figuur te paard bovenop de heuvel

[Spongebob]

Het bleek onze grote vriend Linnaeus te zijn die hier op 4 juli 1741 poolshoogte nam op de Östergarnberget tegenover de kerk en zich verwonderde over het lieflijke landschap. Was het de geest van Linnaeus die ons achtervolgde of was het juist andersom en waren wij de achtervolgers?

De oude groeve was weer van hetzelfde laken een pak. Nauwelijks iets herkennen, behalve een oude kalkoven en leuke flora.

typische afrastering - algemeen op Gotland

[Spongebob]

Terug richting Visby kwamen we ten oosten van Sigsarve langs het Öjl Myr, het Uilenmeer.

Hiervan is de naam Öjlemyr-flint afgeleid, bij de verzamelaars van Noordelijke zwerfsteenfossielen alom bekend. Deze locatie hadden we al ver van tevoren op de 'to do lijst' gezet. Het is namelijk dé plek waar Wiman in 1901 bij het droogleggen van het moerassige gebied en het uitdiepen en kanaliseren van de waterloop 83 verkiezelde kalkstenen uit het Boven-Ordovicium heeft verzameld.

Öjlemyr-flint van de Wilsumer berge

Öjlemyrflint.jpg (27.38 KiB) 3485 keer bekeken

Later in 1984 heeft Spjeldnaes veel moeite gedaan om de hierin aanwezige bryozoen te bestuderen en te beschrijven.
https://paleoarchive.com/literature/Spj ... otland.pdf

Stonden we daar in the middle of nowhere :-)

Op zich was dit uitgestrekte weiland-gebied een totaal onopvallende locatie, maar met name voor mijn zoekmaat Percy zeer bijzonder, omdat hij zo langzamerhand een specialist is geworden op het gebied van verkiezelde Ordovicische kalkstenen. Bleek dat we vlak achter de auto in de met stenen verharde landweg nog een Öjlmyr-flint konden loswrikken; van de locatie zelf!

[scherven]

het was weer van ouds. prachtige plaatjes en goede beschrijving. Ben.

[Spongebob]

Park Almedalen - de vroegere haven

de Kruittoren

Stadsmuur Visby

’s Avonds hadden we nog tijd over om met dat mooie weer naar Visby te gaan. Zo konden we nog wat foto’s maken en te profiteren van het ‘gouden uur’ zoals fotografen dat noemen. Lopend langs de indrukwekkende stadsmuur kwamen we terecht in de botanische tuin en daar was hij weer:
Karel van de Lindeboom, Carl von Linné oftewel Carolus Linnaeus!

Deze keer in de vorm van een houten beeld, een reusachtig hoofd dat overigens een intense geur verspreidde doordat het nèt opnieuw in de carbolineum was gezet. Om een foto te maken hebben we de waarschuwingslinten even verwijderd (en daarna teruggehangen ).

Wist je dat Linnaeus ooit is afgestudeerd in Nederland? Linnaeus was verliefd en wilde graag trouwen, maar de toekomstige schoonvader eiste dat hij binnen 3 jaar promoveert in de geneeskunde en een dokterspraktijk begint. In 1735 reist hij daarom af naar Nederland om te promoveren aan de universiteit van Harderwijk. Daar was het tamelijk eenvoudig om een proefschrift erdoor te krijgen; getuige het weinig vleiende gedichtje: “Harderwijk is een stad van negotie. Men verkoopt er bokking, blauwbessen en bullen van promotie”. Het proefschrift (over de oorzaak van wisselkoortsen bij griep) was in Zweden al geschreven en moest nog worden verdedigd en gedrukt.

Op 17 juni 1735 komt Linnaeus aan in Harderwijk. Een dag later legt hij met succes zijn examen af en weer 2 dagen later krijgt hij van hoogleraar en promotor Johannes de Gorter het proefschrift terug om het naar de drukker te brengen. Op 23 juni promoveert de 28-jarige Linnaeus en vertrekt naar Amsterdam en Leiden. Hij blijft nog 3 jaar in Nederland voordat hij weer naar Zweden vertrekt en daar trouwt.

Linnaeustorentje_Harderwijk - foto by Advance - Wikipedia, de vrije encyclopedie.JPG (155.89 KiB) 3387 keer bekeken

Het verblijf in Harderwijk heeft nog geen 7 dagen geduurd! In Harderwijk is men er desalniettemin trots op het bezoek en herinnert een borstbeeld in de Linnaeustoren aan de connectie met deze toonaangevende wetenschapper. Deze toren werd vroeger door het academiebestuur daadwerkelijk wel eens gebruikt als een soort gevangenis voor rebelse studenten.

Linnaeus achter tralies ;-)

Naamloos.jpg (2.84 KiB) 3387 keer bekeken

Van achter de tralies kijkt ‘Linnaeus’ nu naar het voorbijkomende publiek. https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Bestand ... erwijk.JPG

Linnaeus’ bekendste publicatie werd uitgebracht in 1758: het Systema Naturae, waarin hij de natuur heeft geordend in klasses, ordes, geslachten en soorten. Een taxonomisch classificatiesysteem dat nu nog steeds dankbaar wordt gehanteerd. Dat hij daarbij de mens indeelde bij de zoogdieren werd hem overigens lang niet door iedereen in dank afgenomen.

Grappig is het toeval dat mijn reisgenoot Percy ook in Harderwijk woont en met onze trip naar Gotland eigenlijk Linnaeus is achterna gereisd.

[Spongebob]

Strand Kneippbyn met zicht op Visby

Zaterdag de 18e waren we voor de avond eens weer uitgenodigd voor een bezoek (en heerlijk eten!) bij Peter en Karin de Vries in hun vakantiehuis in Lickershamn. Daarom zijn we die dag dichtbij 'huis' gebleven en kozen we voor zoeken iets ten zuiden van Visby op het strand van Kneippbyn. Het strand waar ik bijna 50 jaar geleden mijn eerste fossielen van Gotland heb opgeraapt (o.a. een reusachtige Carpospongia globosa) en waar inmiddels een pretpark is verrezen.

Carpospongia globosa

Bij het passeren van de camping kon ik mijn nostalgische gevoelens niet meer weerstaan en ben ik even naar boven gelopen om een foto te maken
Heel bijzonder om een halve eeuw later weer op dezelfde plek te staan waar we destijds met een groepje hebben gekampeerd.
Groepjes jeugd waren er nog steeds en zelfs een bescheiden beachparty met lampen en muziek.

Camping bij Villa Kakelbont

vattenvallet

We hebben tussen Kneippbyn en Ygne urenlang gezocht en leuke fossielen gevonden. Bij een watervalletje aan het klif heb ik nog een stukje kalktuf gevonden dat zo breekbaar was dat ik twijfelde of die heelhuids zo aankomen thuis; maar het is gelukt!

kalktuf van Kneippbyn

Kalktuf is een uiterst poreus kalkgesteente dat rondom waterplanten, in dit geval hangend mos, ontstaat. Het wordt afgezet door kalkrijk, koolzuurhoudend water. Het mos aan het klif wordt daarbij omkorst door een laagje koolzure kalk. Omdat de organische resten zijn verdwenen is het poreus, breekbaar en heeft het een sponsachtig karakter; fossielen in wording
https://www.bnnvara.nl/vroegevogels/art ... p-bosbodem

's Avonds in Lickershamn maakten we kennis met Karin en Wilfried Amelang uit Aken, vrienden van Karin en Peter. Karin is een doorgewinterde fossielenzoeker op Gotland en haar man Wilfried heeft veel onderzoek gedaan naar het zand van diverse stranden daar. Zo heeft hij jaren geleden een miniem steentje (plm. 2 mm) opgeduikeld van het strand van Brissund, vlakbij ons logeeradres. Dit kleine steentje bevat enkele stervormige skeletelementen van de spons Astraeospongium patina. Weer een reden om nog eens terug te keren en zandmonsters te nemen.
https://www.researchgate.net/figure/Ast ... _233133226
De stemming zat er goed in die avond, het eten was heerlijk en na te hebben genoten van een glaasje tijdens weer een prachtige zonsondergang zijn we uiteengegaan met een uitnodiging voor een bezoek in Aken.

[zandmotor]

Ik ben erg aan het genieten van jullie reisverslag! Zelf ben ik enkele jaren geleden op Gotland geweest, mooi eiland, rustig (was er in september) en mooie fossielen gevonden. Door het verslag komen er veel goede herinneringen terug. Dank en groet, Dick