Ichnofossielen Plombi

[KoenJ]

Hoi allen,

Hierbij een heel ander soort fossielen dan hier gebruikelijk voorbijkomt op het forum. Het gaat hier om ichnofossielen (sporenfossielen) uit het Namuriaan (Boven-Carboon). Ik heb deze fossielen jaren geleden gevonden in Plombières (Bleyberg) in België. De vindplaats ligt nu in een beschermd natuurgebied, maar destijds nog niet.

Eerder heb ik een keer op dit forum de vraag gesteld of anderen ook dachten dat dit ichnofossielen waren, of dat dit een geologisch fenomeen was. Er was toen niemand die mij daarmee kon helpen. Vervolgens heb ik deze fossielen in oktober meegenomen naar de fossielenbeurs in Den Bosch, waar Frederik, Johan en Richard bij de Fossiel.net site er een blik op geworpen hebben. Zij kwamen tot dezelfde conclusie als ik, dat dit sporenfossielen zijn.

Vervolgens wilde ik graag weten welke ichnofossielen dit waren. Mijn interesse werd vooral gewekt doordat ik deze fossielen ook in combinatie met plantenresten heb gevonden (zie één van de foto’s hierboven). Dat geeft dus aan dat het vasteland niet ver weg was. Daarentegen heb ik ter plaatse ook exemplaren van de bivalve Dunbarella sp. (Newell, 1938 ) , ook wel Pterinopecten genoemd gevonden (zie foto’s). Deze bivalve geeft aan dat er toch sprake is van een marien milieu. Het zou hier dus wel eens kunnen gaan om de tussenfase van de koraalzeeën met kalksteenafzettingen uit het Onder-Carboon naar de moerasbossen met steenkool uit het Westfaliaan.

Dit voorjaar had ik ondanks beperkte tijd een veldbezoekje in de planning staan om de gesteenten van de vindplaats nogmaals te bekijken. Al mijn vondsten zijn ex-situ gedaan in de bedding van de Geul, en ik wilde weten of ik meer kon achterhalen over waar deze fossielen zich in de lagen bevonden. Dat zou wel moeilijk worden, want ik kon natuurlijk niet grootschalig stenen openkappen in dit natuurgebied.
Bij de voorbereiding van dit veldbezoek las ik op dit forum over de digitale geologische kaart van Wallonië, die op prachtige wijze te raadplegen is via internet http://carto1.wallonie.be/geologie/viewer.htm . Die kaart met bijbehorende info leverde mij zoveel info op dat mijn veldbezoek geheel overbodig werd!

Het blijkt dat ter plaatse het bovenste deel van de zogenaamde ‘Grouppe Houiller / Steinkohlengruppe’ ontsloten is. Zie pagina 36 van de bij de kaart horende toelichting: http://geologie.wallonie.be/files/conte ... lle_DE.pdf

Deze ‘Steenkolengroep’ bestaat uit afwisselende lagen schalie, zandsteen, en af en toe conglomeraten en lagen met plantenwortels (vegetatiebodems), zie ook de geplaatste afbeelding uit de toelichting op de geologische kaart. De groep beslaat het grootste deel van het Namuriaan (Arnsbergiaan 325 - 326 mya t/m Marsdeniaan 315.5 - 317 mya). Er worden goniatieten gevonden, maar ook enkele resten van zoetwaterafzettingen en ook enkele steenkoollaagjes. Mijn veronderstelling dat er sprake was van een milieu waar een wisselwerking was tussen zee en land klopte dus! En, er wordt geschreven dat in de bovenste lagen ook het ichnogenus Planolites (Nicholson, 1873) voorkomt. De kenmerken van dat genus komen overeen met mijn vondsten. Voor info zie: http://ichnology.ku.edu/invertebrate_tr ... lites.html
Toch kriebelt het nog om toch nog eens ter plaatse te gaan kijken. De door mij gevonden exemplaren van Dunbarella en andere bivalve (laatste foto) komen namelijk niet voor samen met de Planolites . Bij deze stenen is ook veel meer sprake van roestvorming. De toelichting op de geologische kaart maakt echter geen melding van deze bivalven, wel ooit van ‘mariene fauna’. Misschien dat ik dus toch nog eens terugga om te zien waar in de lagen de bivalven voorkomen, maar mijn grootste vragen t.a.v. deze fossielen zijn van achter het bureau beantwoord!

Edit: ik heb gekeken of ik iets van een copyright-verklaring of een gebruiksverklaring kon vinden omdat ik een afbeelding heb gebruikt uit de toelichting op de geologische kaart. Deze heb ik niet gevonden en heb daarom gemeend deze afbeelding te mogen plaatsen. Mocht dit niet zo zijn, dan hoor ik het graag!


[Bewerkt door KoenJ op 06-06-2016 om 14:44 NL]

[Frederik]

Hey Koen,

Goede research!
Ik wijs inderdaad graag op die database van geologische kaarten. Er zit een schat aan informatie achter, zoals je ondervonden hebt.

[Hidde]

Hoi Koen,

Super mooi verhaal over de sporen fossielen en grappig om te lezen dat de digitale kaarten veld onderzoek overbodig maakten.
Een beetje zoektocht naar antwoorden over eigen gevonden fossielen vind ik zelf erg leuk .en des te leuker als je ook behoorlijk wat antwoorden vindt (zoals jou duidelijk gelukt is).

Ik kan wel een verhaaltje over roest vertellen.
Volgens mij hadden de oceanen zo'n 300 tot 400 miljoen jaar geleden een hoog gehalte aan opgelost ijzer. Vroeg in de dierlijkene evolutie was het zuurstof gehalte in de atmosfeer zeer hoog. (O.a. de oorzaak voor het ontstaan van reuze land insecten). Vele kleinen organisme (algen en dergelijke) produceerde al voor het dierlijk leven massaal zuurstof. Dit heeft tot grote ijzerafzettingen geleid in het water. Wanneer water verdampt blijft ijzer achter. Dit is naar mijn idee een mogelijke reden voor de roest afzetting op de steen met de tweekleppigen. En sluit aan bij een gebied wat soms droog valt.
Ik begrijp dat dit wat simpel en kort door de bocht is, maar ik ben ook zeker geen expert op het gebied van prehistorische oceanen. Gewoon een verhaaltje over ijzer.
(Die twee kleppigen hadden trouwens behoorlijk weinig baad bij al dat ijzer. De meeste twee kleppigen die nu nog leven, maken volgerns mij gebruik van koper voor hun zuurstof transport. En niet ijzer zoals wij zoogdieren dat doen).

Groetjes Hidde


[Bewerkt door Hidde op 06-06-2016 om 21:34 NL]

[KoenJ]

Bedankt Frederik en Hidde!

Dat verhaal van koper voor zuurstoftransport bij tweekleppigen kende ik nog niet. Interessant!

Hier http://www.es.ucl.ac.uk/tf/applic.htm wordt Planolites nog in verband gebracht met brakwatermilieus en milieus met wisselende zoutgehaltes, bijv als gevolg van een overstroming door de zee. Sluit weer aan bij het verhaal van deze afzettingen.

Forams zijn een goede indicator van het leefmilieu in vroeger tijden, maar het is nieuw voor mij dat ichnofossielen dat ook konden zijn.

[hubertus68]

Hoi Koen,

zeer interessant bericht en bijzondere fossielen! Bedankt voor het tonen.
Misschien een idee, om eens een ichno-topic te starten. Deze zijn duidelijk
onderrepresenteert hier op het forum.

Groeten,
Oliver

[KoenJ]

Hoi Oliver,

Ze komen inderdaad te weinig voor. Vooral omdat ze echt een verhaal vertellen; je kunt heel veel informatie over de leefomgeving krijgen door deze fossielen. Er is ook een hele plaeontologische richting die zgn. ichnofaciës bestudeert. Dit zijn combinaties van verschillende soorten ichnofossielen, die door hun samenstelling een heel verhaal vertellen. Bijv. soort A + B + C duidt op een kustmilieu met regelmatig droogvallende delen, terwijl soort B+C+D+E weer duiden op een milieu met wisselende zoutgehaltes.

Erg interessant! Maar ja...eerst maar eens zorgen dat de ecologie van foraminiferen onder de knie krijg.